zondag 28 september 2014

From the Cradle to the Grave

From the cradle to the grave stelt Bowlby - de grondlegger van de gehechtheidstheorie - gehechtheid is belangrijk from the  cradle to the grave. Als kinderpsychologe ben ik van oudsher erg gefocused op die wieg en de start van gehechtheidsrelaties, de overdracht van ouders naar kind en het zo nodig repareren en herstellen van moeizame relaties. Daar komt van alles bij kijken. Parallelen, anekdotes ook in mijn prive-leven in ons gezin met drie opgroeiende kinderen: gehechtheid is overal. Letterlijk overal - to the grave is zo maar ineens ook mijn leven binnengekomen - enig kind ben ik en mijn ouders zijn de figuurlijke krakende wagens die een lang leven beschoren is. Helaas niet zonder allerlei voor hen heel nare ongemakken. Volledig afhankelijk van zorg, verzorging, verpleging beiden bijna 90 jaar oud en immobiel. Ze wonen sinds 2,5 jaar om de hoek en dan merk ik ineens hoe zwaar de gehechtheidsrelaties tellen. Hoe ingewikkeld het kan zijn voor oude mensen om weer te wennen aan nieuwe verzorgsters, aan wisselingen in routine, andere gezichten, andere aanpak. Hoe zeer dat hun kwaliteit van leven daardoor wordt bepaald. 

Gehechtheid gedijt bij stabiliteit, voorspelbaarheid. Waar we voor kleine kinderen regelen dat er op een KDV een beperkt aantal verzorgers is, leveren we onze ouderen uit aan legers verschillende werkstudenten en tijdelijke invalkrachten. Een klein kind reageert op te veel separaties en wisselingen met onveiligheid en ik zie dezelfde parallel bij mijn ouders. Waar het leven verstilt, het kringetje kleiner wordt, wordt veiligheid ontleend aan de relaties met verplegers, verzorgers, nachtbroeders. Aan hun vermogen empathisch te zijn, te troosten, angsten weg te nemen. Daar waar dat wel gebeurt stel ik me voor dat ouderen zich prettiger voelen, minder pijn, angst en onlust ervaren en daarmee ook minder geld kosten en meer plezier hebben en uitstralen. Alleen maar winnaars. Maar dat is er niet.  Juist daarop wordt bezuinigd en ik schaam me, schaam me diep voor politiek en instellingen die de menselijke maat vergeten. De maatschappij die praat over compassie, gemeenschapszin en participatie maar daar niet de randvoorwaarden voor schept en er al helemaal geen geld voor over heeft. Een maatschappij die verarmt en verschraalt en daarmee meer ongelukkige, eenzame ouderen heeft dan verantwoord is. 

Mijn pleidooi: allereerst als onderzoeker om eens naar de gehechtheidsrelaties van ouderen te kijken, naar een optimaal aantal verzorgers en naar een gehechtheidsconsistente aanpak en de effecten daarvan op kwaliteit van leven. Daarnaast heb ik als dochter van twee oude, zeer hulpbehoevende ouders, de wens dat er continue, stabiele en voorspelbare zorg komt. Daar ligt een uitdaging voor gemeente en voor organisaties. Jeugdzorg, ouderenzorg - niet alleen kijken naar protocollen en geld, maar vooral ook naar de basis en er is maar een basis in het mensenleven: dat is de relatie. Daar ruimte voor maken is essentieel. 

© Anneke Vinke 

27 september 2014