zaterdag 6 december 2014

Verdeeld Veld

Ruim 20 jaar loop ik mee in het adoptieveld zoals dat heet, een bijzonder veld. Een veld dat naast wetenschap gedreven wordt door emotie. Een veld waar media soms de regie pakken. Een complex veld dat nu wederom verdeeld dreigt te worden of al is? De uitzending van Arena waaraan ik deel mocht nemen, laat dat eigenlijk al zien. Deze ontwikkeling baart me zorgen. Veel zorgen. 

Onlangs zei iemand me dat we terug zijn in 1993 - ik hoop vurig van niet. Ik wil mijn best doen dat dit niet zo ver komt. Terug in de tijd? Is dat wel zo slecht? Of was het toen beter? Beter was het niet wel extreem verdeeld - nog verdeelder dan het nu is. 

In 1993 liep ik net een jaartje mee en begon langzaam maar zeker iedereen te leren kennen, het veld in het oog te krijgen. In 1993 was er nog geen verbinding in de adoptiedriehoek: elke groep trok alleen op. In de aanloop op de conferentie Adoptiedriehoek Interactief in 1995 faciliteertde het Fiom ontmoetingen tussen de leden van de driehoek, het uitwisselen van ervaringen over afstand en adoptie begon daar en was nodig, was leerzaam en emotioneel. 

De wetenschap was al wat langer met adoptie bezig: aan de UU werd de leerstoel adoptie vanaf 1984 door Rene Hoksbergen vervuld met ook een Adoptiecentrum voor zowel onderzoek als behandeling. In Utrecht en in Rotterdam werden longitudinale studies naar geadopteerde kinderen en hun gezinnen opgezet, waarover de eerste publicaties vanaf 1989 verschenen. 

Deze studies gaan tot op heden voort: de Sophia Longitudinal Adoption Study en de Leiden Longitudinal Adoption Study geven veel inzicht in ontwikkeling, groei en functioneren van geadopteerden die in de jaren tachtig van de vorige eeuw naar Nederland kwamen. In 2000 verhuist de leerstoel adoptie naar Leiden. Sindsdien is Femmie Juffer de Nederlandse hoogleraar adoptie en is het kenniscentrum Adoptie en Pleegzorg, ADOC, gesitueerd in de nabijheid van de leerstoel. 

In de jaren tussen 1989 en 2014 gebeurt er veel: Nederland ondertekent het Haags Adoptie Verdrag, past haar adoptiewetgeving aan, evalueert de wet (2004) en er zijn diverse pogingen om ook daadwerkelijk de wet aan te passen, tot op heden zonder resultaat. De adoptieketen, bestaand uit de Stichting Adoptie Voorzieningen, de Raad voor de Kinderbescherming, de Centrale Autoriteit Adoptie en de Vergunninghouders (bemiddelaars), probeert in verbinding en afstemming binnen nationale en internationale kaders ervoor te zorgen dat adoptie zorgvuldig wordt uitgevoerd. Dat lukt niet altijd: telkens weer zijn er vragen over de juistheid van informatie, over geld, over geboorteouders die wel of  onder dwang hun kind afstonden, wel of niet overleden blijken of over geadopteerden die het heel moeilijk hebben, boos zijn over hun adoptie. Zo halen schrijnende verhalen de media en blijft de boodschap hangen dat het vaak ‚fout’ gaat met adoptie. Voor al die geadopteerden (80-90%, zo laten meta-analyses zien) die hun weg gevonden hebben een beeld dat zij niet herkennen. Het blijkt heel ingewikkeld om verschillende emotiegeladen ervaringen, elk met evenveel waarde naast elkaar te laten bestaan. De ervaringsdeskundigen wisselen uit, verbinden en vinden elkaar soms wel en soms niet, de media blijven geïnteresseerd en als er een calamiteit is, ligt verdeeldheid op de loer.

Na diverse ingewikkelde situaties rond adoptie begin 21e eeuw, hebben een aantal mensen in het adoptieveld zich bij elkaar gepakt. Dit was de start van De Nationale Adoptiedialoog. In het totaal zijn er 7 bijeenkomsten geweest, buiten het zicht van de media, met als doel te ontmoeten in beslotenheid en vertrouwelijkheid, respectvol voor ieders ervaring. Agree to disagree. Deze dialoog was heel bijzonder en waardevol - maar hoe te komen van dialoog naar handelen? Daar werd het ingewikkeld. Eerste stap was een brief voor de Special Commission meeting van de Haagse Conferentie in 2010. Drie thema’s die telkens terugkwamen -  en waarover grote consensus was dat dit echt belangrijke thema’s zijn die uitgediept dienen te worden om te komen tot zorgvuldige adoptie -  zijn in die brief als opdracht naar voren gebracht, namelijk:  

1. Belang van het kind: 
* Ontwikkel een heldere omschrijving van het begrip ‘ belang van het kind’ dat recht doet aan 
het levenslange karakter van afstand en adoptie en waarin – naast juridische aspecten- ook 
aandacht is voor psycho-/sociaal-/emotionele-en culturele aspecten en tevens voor individuele 
diversiteit.

2. Subsidiariteit (eerst zoeken naar opvang in eigen familie, omgeving, land)
* Maak per land inzichtelijk hoe subsidiariteit is ingevuld en wordt uitgevoerd en besteed 
hierbij ook aandacht aan de culturele aspecten van een land die van invloed zijn op de invulling van het begrip: de eigen kracht van een land om zijn of haar kinderen binnen bestaande tradities, gebruiken en voorzieningen de kans te geven om op te groeien en zich te ontwikkelen. 
* Maak in een dossier het proces inzichtelijk: welke stappen zijn gezet en hoe passen deze stappen in de cultuur van het geboorteland van de geadopteerde?

3. Transparantie en traceerbaarheid 
* Ontwikkel een Good Practice in samenspraak tussen zendende en ontvangende landen waarbij zoveel mogelijk feitelijke informatie rond afstand en adoptie wordt bewaard 
* Ontwikkel -met in acht name van culturele verschillen - eenduidige, transparante afspraken over verantwoordelijkheid voor dossierinformatie (met minimumstandaards rond kwaliteit en aard van de informatie) en rond het toezicht hierop? 

De Special Committee heeft kennis genomen van de brief. De punten die zijn geformuleerd in 2014 blijven echter nog steeds van kracht. Na deze actie in 2010 en brief blijft het even stil rond de DNA. De dialogen zijn langzaam aan gestopt - zo lijkt het maar… er is nog niet veel veranderd. Juist omdat er nog niet veel is veranderd, blijven de thema’ s overeind en nu lijken we ook in het adoptieveld de gezamenlijkheid te verliezen. Dat vind ik jammer. Ik wil niet terug naar 1993! Daarmee komen we namelijk nooit terecht bij een betere praktijk - alleen in echt luisteren naar elkaar en openheid is de sleutel te vinden. Daarmee een pleidooi om het ritme op te pakken en de dialoog te herstarten. Zodat we in 2015 als adoptieveld, bestaand uit moeders die hun kind af moesten staan, geadopteerden en adoptieouders, professionals, beleidsmakers en wetenschappers, GEZAMENLIJK zoeken naar wegen die recht doen aan waar adoptie voor bedoeld is: het geven van een gezin aan een kind,  dat niet kan/mag opgroeien bij geboorteouders.

Het kind centraal, een Child Led System - want kinderen overal ter wereld hebben recht op een gezin waar ze onvoorwaardelijk bij mogen horen en waar ze mogen worden wie ze zijn. Waar ouders sensitief op hun ontwikkelings-en opvoedingsvragen ingaan en waar ze beschermd en veilig zijn. Als dat niet kan bij de ouders waar een kind geboren is, als dat niet kan in het land waar het kind geboren is, noch bij familie, noch bij vrienden of in een wijder netwerk noch in pleeggezin of binnenlandse adoptie, dan - en alleen dan - kan interlandelijke adoptie overwogen worden. Als laatste en ultieme optie vanuit het belang van het kind. Een onverdeeld veld waarin respect is voor ieders standpunt en ervaringen is hiervoor voorwaarde!


© Anneke JG Vinke 6 december 2014