Iedereen kent the day after - de dag nadat er iets in je leven of in de wereld voorgoed veranderde. Vandaag is het the day after - the day after de nieuwe jeugdwet. Boosheid, verdriet, ongeloof alles is langs gekomen zoals dat hoort bij grote life-events. Toch is het gebeurd. De Senaat heeft in meerderheid gekozen voor vorm en schuift de inhoud naar de zijlijn. Het is niet meer te veranderen. We moeten er mee verder. Ook de tegenstanders zoals ik.
The day after is ook de dag van de kansen en herbezinning. Hoe moet het dan verder?
De VNG staat te trappelen en zet de schouders eronder met allerlei bijeenkomsten in de VNG academie - bijeenkomsten voor bestuurders, professionals. In mijn mailbox vind ik uitnodigingen om contracten te sluiten met gemeentelijke regio’s (mind you ook met regio’s buiten mijn eigen regio!). Hoe gaat dit verder? Ik weet het niet. In mijn praktijk neem ik een stap per keer en blijf doen wat ik altijd al deed: contractvrije zorg verlenen gericht op gehechtheid en verwerking van trauma aan een van de meest complexe doelgroepen die ik ken, geadopteerden en jeugdigen in pleeggezinnen en hun ouders.
Wat zijn de lessen uit het verleden vroeg iemand mij toen ik cynisch opmerkte dat deze transitie werkelijk woordelijk dezelfde basis heeft als die in de jaren negentig. Sterker nog ik vermoed dat ik de sheets van een presentatie over BJZ 1998 die ik hield voor toenmalig Staatsecretaris Kalsbeek en haar delegatie - toen op werkbezoek bij BJZ Utrecht- nog wel ergens kan opdiepen... .. hun inhoud verschilt echt amper van die van de transitie nu. Wat is er geleerd? Het antwoord van de bestuurders blijft uit.
Voor mij is de grootste les dat we ECHT moeten durven samenwerken, professionals, beleidsmakers en cliënten, los van kaders. Als dat lukt kan de transitie slagen. Als dat lukt kunnen cliënten in hun kracht gezet worden en hun weg vinden. Als dat niet lukt is de ramp niet te overzien, dan kunnen we alle vormen van volwassenopvang en hulp (psychiatrie, daklozenopvang, WW, gevangenis) maar beter groots neerzetten want daar komt dan nog meer behoefte aan: niet optimaal geïnvesteerd in de jeugd betekent dat de maatschappij de rekening later (en hoger!) betaalt. Overigens wassen ook dan bestuurders hun handen in onschuld want dan heeft de jeugdzorg het ook weer gedaan… Ik hoop vurig dat mijn cynisme onjuist blijkt. Het risico is groot. De Senaat heeft het risico beoordeeld als acceptabel. Nu gaan we verder.
Hoe gaan we verder, met wat we geleerd hebben en met de (lovenswaardige) transitiedoelstellingen in ons achterhoofd? Welke geleerde lessen mogen we niet vergeten? Ik denk dat het volgende voorop moet staan:
- Zet nu eens eerst de inhoud neer: vanwege de tijd moeten we leentjebuur spelen bij de UK maar dat kan ook. Daar is inhoud goed op orde. Kies ervoor om LANDELIJK het Framework for the assessment of children in need and their families leidend te laten zijn. Kies dit als landelijk kader. Ga dan locaal de vorm bepalen.
- Laat cliënten zoveel mogelijk de regie houden en meedenken over vorm en inhoud. Denk daarbij eens aan het opzetten van beoordelingspanels, child hearings etc. zoals in de UK waar professionals en cliënten tezamen de meest ingewikkelde casuïstiek beoordelen en het kind zelf gehoord wordt.
- Laat privacygevoelige info alleen toegankelijk zijn voor hen die beroepsmatig een beroepsgeheim hebben (BIG registratie en/of registratie bij beroepsvereniging die dit borgt)
- Ga nooit op de stoel van de professional zitten tenzij je zelf ook hun opleiding en ervaring hebt: honoreer het feit dat de jeugd (GGZ) professional een veelal academische opleiding aangevuld met postacademisch onderwijs van jaren achter de kiezen heeft en denk niet dat je dat met een paar dagen cursus kan inhalen. Kies ervoor als gemeente voor de vorm en beleid te gaan en laat de inhoud door de professionals borgen. Honoreer elkaars expertise: werk echt samen.
- Zet een goede toegang/ start van het traject op waarbij ofwel een panel dan wel een multi disciplinair diagnostisch onderzoek door de hoogst opgeleiden de start van het traject vormt - zo voorkom je dat te lichte hulp klachten laat verankeren (en dus duurder uit is op den duur)
- Borg de transitie naar de volwassenenzorg voor hen die dit nodig hebben.
- Voor de financiering: kijk eens naar de Cost Calculator van Loughborough University.
- Houd ruimte om buitenregionaal te gaan behandelen of te laten behandelen voor hen die bijzondere expertise nodig hebben (geadopteerden bijvoorbeeld)
De day after laat het veld met enorme vraagstukken zitten - het is naïef te denken dat deze transitie zonder meer beter zal lopen dan die in de jaren ’90. Zeker omdat niemand van de bestuurders die ik sprak mij antwoord kon geven op de vraag: wat heeft u geleerd van de vorige transitie….Het is nog niet te laat om terug te kijken, maar er moet ook nu gehandeld worden.
Laten we dan echt luisteren naar elkaar, elkaars expertise honoreren, professionals samen met cliënten voor inhoud, gemeente voor vorm. Heb lef om de inhoud de vorm te laten bepalen. Daarvoor is het hopelijk nog niet te laat. Dat is de kans van de day after.
Anneke Vinke
